Rz piszemy, gdy w wyrazach wymienia się na r, np.:
 
rowerzysta - rower,
na komputerze - komputer,
dworzec - dworca.
 

Rz piszemy w zakończeniach wyrazów:

• arz
• erz
• mierz
• mistrz

np.:
 
bramkarz, pisarz,
harcerz, rycerz,
ciśnieniomierz, Sandomierz,
burmistrz, zegarmistrz.
 

Rz piszemy po spółgłoskach: b, p, d, t, g, k, ch, j, w, np.:
 
brzeg, brzoza,
przebój, sprzedawca,
drzewo, modrzew,
trzeba, patrzeć,
grzyb, pielgrzym,
chrzan, chrząszcz,
spojrzeć, ujrzeć,
wrzesień, wrzeciono.

Wyjątki:

• wyrazy: bukszpan, gżegżółka, kształt, kszyk (nazwa ptaka), piegża (nazwa ptaka), pszczoła, Pszczyna, pszenica, pszenżyto,
• w przymiotnikach zakończonych na: - szy, - ejszy, np.: lepszy, nowszy, najlepszy, najnowszy, ładniejszy, mocniejszy, najładniejszy, najmocniejszy.

Ż piszemy, gdy wymienia się w innych formach tego samego wyrazu lub w innych wyrazach na: g, dz, h, z, ź, s

np.:
 
książka - księga,
wstążka - wstęga,
 
mosiężny - mosiądz,
pieniążek - pieniądz,
 
drużyna - druh,
watażka - wataha,
 
każę (coś zrobić) - kazać,
mażę (po czymś) - mazać,
 
przerażenie - przerazić,
zamrażać - mroźny, mróz,
 
bliżej - blisko,
niżej - nisko.
 

Ż piszemy w wyrazach zakończonych na: - aż, - eż

np.:
 
pejzaż, witraż, młodzież, odzież.
 
Ż piszemy po literach: l, ł, r, n,

np.:
 
lżej, ulżyć,
małże, małżeństwo,
rżysko, rżenie,
rewanż, oranżada.

U piszemy w zakończeniach rzeczowników:

• un
• unek
• uchna
• uszka
• uszek
• uch
• us
• usia

zwiastun, podaruek, córuchna, staruszka, łańcuszek, maluch, raptus, mamusia.

U piszemy w czasownikach zakończonych na:

• uj
• ujesz
• uje

np.: maluję, malujesz, maluje, wędruję, wędrujesz, wędruje.

U piszemy w czasownikach typu: czuć, kuć, kłuć, pruć, snuć, np.: czuje, kuję, kłuję pruję, snuję.

Ó piszemy, gdy wymienia się w innych formach tego samego wyrazu lub w innych wyrazach na: o, e, a

np.:
 
stół - stoły
wiózł - wiozę
trójka - troje
 
przyjaciółka - przyjaciel
niósł - niesie
siódmy - siedem
 
skrót - skracać
mówić - mawiać
powtórzyć - powtarzać

Ó piszemy w wyrazach zakończonych na: - ów, np.:
 
Julianów
Tarłów
Opatów
z lasów
chłopców

Ó piszemy w wyrazach zakończonych na: - ówka, np.:
 
łamigłówka
pocztówka
złotówka
 
Wyjątki: skuwka, wsuwka, zasuwka.

Ó piszemy w wyrazach zakończonych na: - ówna, np.:
 
Nowakówna
Kucówna

Ó piszemy na początku wyrazów: ósemka, ósmy, ów, ówczesny, ówcześnie,ówdzie.

 

Ch piszemy, gdy wymienia się w innych formach tego samego wyrazu lub w innych wyrazach na: sz

np.:
 
mucha - muszka,
wydmuchać - wydmuszka,
trochę - troszkę,

Ch piszemy po literze s np.: schab, schody, wschód.

Ch piszemy na końcu wyrazów, np.: na drogach, orzech, zuch.

Wyjątki: druh, Boh (nazwa rzeki).

H piszemy, gdy wymienia się w innych formach tego samego wyrazu lub w innych wyrazach na: g, ż, z, dz,

np.:
 
wahać się - waga,
druh - drużyna,
błahy - błazen

Rymowanka

Słońce się za chmury skryło
i się w końcu zachmurzyło.
Krasnoludki się w lesie pochowały
i tylko głowy zza drzew wychylały.

Marzena marzy
może pojadę nad morze,
a może ryby złowię w jeziorze,
może kraj wzdłuż i wszerz przemierzę,
albo może zaśpiewam w operze.
 
Krótka rózga, kłótnia, córka
Zbój, powrósło, ogół, skórka.
Włókno, włóczka, wróżby różne,
Żółw tchórzliwy, wróbel - próżniak.
Oprócz czółna - żółtko, wiórek,
Wójt, równina, chór przepiórek.
Próchno, próba, późno, włóka?
Zapamiętaj, łatwa sztuka!
 
Wróżka wróży:
Czy mróz duży,
Czy śnieg prószy,
Czy zmarzną uszy!
 
Król Karol kupił królowej Karolinie
korale koloru koralowego.
 
Samo "h"
Kłopotliwe samo "h"
Dość szczególną skłonność ma:
Lubi "hałaśliwe" słowa:
Huk, harmider, hałasować.
Pisząc "historyjka błaha",
Nigdy, Haniu, się nie wahaj!
Przez "h" pisz, pamiętaj o tym,
"hałaśliwy wrzask hołoty".
Huśtać lubisz się? Wiedz o tym, że "h" ma
Hak, huśtawka oraz hamak.
 
Nie trać humoru!
Co to za harmider?
Ten huk, ten hałas?
To wróg czyha na nasz honor!
Wkładaj hełm! Bierz halabardę! Hańba wrogom!
Dalej, dalej, jak huragan! Wszyscy szturmem!
Hura! Hura! Hej! Hop!
- Uciekła ohydna horda!
Ocalony honor hufca?
- Nie ma jak dobry humor przy herbacie!
 
Nie wierzy Jerzy,
że tam, gdzie wieże,
leżą trzy jeże.
 
Ksiądz Jerzy nie wierzy,
że w Iłży na wieży
jest gniazdo nietoperzy.

źródło:www.zasady-pisowni.dyktanda.net